ورود / ثبت نام
یکی از پرتکرارترین سوالاتی که دانش‌آموزان المپیادی می‌پرسند این است که «آیا اگر فقط جزوه المپیاد شیمی استاد زمانی‌نسب را کامل بخوانیم، برای قبولی مرحله اول و دوم کافی است یا نه؟». از طرفی، منابع رسمی باشگاه دانش‌پژوهان جوان و سایت‌های مشاوره، روی کتاب‌های درسی شیمی و برخی کتاب‌های شیمی عمومی دانشگاهی تاکید دارند و از طرف دیگر، در سال‌های اخیر بسیاری از مدال‌آوران، جزوه‌های جامع تألیف‌شده توسط مدال‌آوران قدیمی را به عنوان منبع اصلی خود معرفی کرده‌اند.
«جزوه جامع المپیاد شیمی ایران» تألیف استاد حسین زمانی‌نسب، با بیش از ۱۳۰۰ صفحه و ۱۳ فصل، دقیقا در همین دسته قرار می‌گیرد؛ یعنی یک منبع جامع غیررسمی که توسط مدال‌طلای المپیاد شیمی ۱۳۸۵ و عضو ذخیره تیم ملی جهانی ۲۰۰۶ نوشته شده است و سال‌ها در مدارس برتر تهران و بیش از ۲۵ شهر کشور تدریس شده است. این جزوه به صورت خودآموز و با رویکرد «پایه تا پیشرفته» طراحی شده و هدف آن، پوشش دادن فاصله بین کتاب‌های درسی و سطح واقعی سوالات مرحله اول و دوم است.
در این مطلب، به صورت منصفانه بررسی می‌شود که «کافی بودن» دقیقا یعنی چه، جزوه استاد زمانی‌نسب در کدام بخش از مسیر المپیاد شیمی بار اصلی را به دوش می‌کشد، در چه شرایطی می‌تواند تقریبا به تنهایی شما را به مرز قبولی برساند و در چه جاهایی حتما نیاز به منابع و تمرین‌های تکمیلی خواهید داشت. در پایان نیز چند سناریوی عملی برای برنامه‌ریزی کنار این جزوه و فهرستی از سایت‌های معتبر المپیاد شیمی ارائه می‌شود.
منظور از «کافی بودن» در المپیاد شیمی چیست؟
پیش از آنکه درباره کافی بودن یا نبودن هر منبعی صحبت شود، لازم است روشن کنیم که منظور از «کافی» چیست. آیا منظور فقط قبولی در مرحله اول است، قبولی در مرحله دوم است، یا هدف نهایی کسب مدال و حضور در دوره تابستانی و تیم ملی است؟ هر کدام از این سطوح، «کف» متفاوتی از مطالعه، تمرین و تسلط می‌طلبند.
کافی برای قبولی مرحله اول
مرحله اول المپیاد شیمی به صورت تستی برگزار می‌شود و در ظاهر در سطح کتاب‌های شیمی دبیرستان معرفی می‌شود، اما بررسی دفترچه‌های سال‌های گذشته نشان می‌دهد که سوالات عملا خلاقانه و تا حدی متکی بر مفاهیم شیمی عمومی دانشگاهی هستند. در این سطح، «کافی بودن» یعنی:
تسلط مفهومی بر مباحث کتاب‌های شیمی دبیرستان در کنار یک منبع تکمیلی قوی،
تجربه حل تعداد قابل توجهی سوال تستی ترکیبی از مباحث مختلف،
مدیریت زمان و تمرکز در جلسه آزمون.
اگر جزوه‌ای بتواند مفاهیم اصلی را عمیق آموزش دهد و تیپ‌های پرتکرار سوال را پوشش دهد، برای بسیاری از دانش‌آموزان می‌تواند به تنهایی ستون اصلی قبولی مرحله اول باشد، به شرط آنکه در کنار آن دفترچه‌های سال‌های گذشته نیز تمرین شوند.
کافی برای قبولی مرحله دوم و ورود به دوره تابستانی
مرحله دوم تشریحی است و سطح آن به شکل محسوسی بالاتر از مرحله اول است؛ در این مرحله، صرف دانستن فرمول‌ها و روش‌های استاندارد کافی نیست و باید توان تحلیل، ترکیب چند مبحث، و نوشتن راه‌حل تشریحی شسته‌رفته را داشته باشید. منابع مشاوره‌ای و سایت‌های تخصصی هم تاکید می‌کنند که برای مرحله دوم، علاوه بر کتاب‌های درسی و منابع تکمیلی، حل دفترچه‌های دوره‌های قبل و کار با مسائل المپیاد جهانی ضروری است.
در این سطح، «کافی بودن» یعنی جزوه بتواند:
همه مباحث نظری مهم مرحله دوم را پوشش دهد،
نمونه مسائل تشریحی استاندارد ارائه دهد،
و شما را به نقطه‌ای برساند که هنگام دیدن سوالات جدید، بتوانید خودتان راه‌حل بسازید، نه صرفا الگوهای حفظی را تکرار کنید.
کافی برای مدال و استفاده از مزایا
مرحله نهایی مسیر، کسب مدال در دوره تابستانی و استفاده از مزایای آن است؛ مزایایی مثل ورود بدون کنکور به بسیاری از رشته‌های تاپ دانشگاهی، معافیت از سربازی و استفاده از تسهیلات استعدادهای درخشان که در منابع مختلف به آن‌ها اشاره شده است. در این سطح، «کافی بودن» دیگر فقط به یک جزوه وابسته نیست، بلکه به ترکیبی از:
منبع آموزشی جامع،
تمرین بسیار زیاد،
بازخورد مستمر از استاد یا هم‌سطح‌های قوی،
و مدیریت استرس و زمان در چندین آزمون پیاپی بستگی دارد.
جایگاه جزوه استاد زمانی‌نسب در بین منابع المپیاد شیمی
اگر منابع المپیاد شیمی را بر اساس نقش آن‌ها دسته‌بندی کنیم، معمولا با چند گروه مواجه می‌شویم: منابع رسمی (کتاب‌های درسی شیمی دبیرستان، جزوات باشگاه)، کتاب‌های شیمی عمومی دانشگاهی، جزوات جامع تالیفی توسط مدال‌آوران، و بانک سوالات سال‌های گذشته. سایت‌های مشاوره‌ای مانند هیوا و طلایی‌ها هم دقیقا همین دسته‌بندی را پیشنهاد می‌کنند.
«جزوه جامع المپیاد شیمی ایران» استاد زمانی‌نسب در گروه جزوات جامع تالیفی قرار می‌گیرد، با این تفاوت که:
به جای تمرکز صرف بر تست، درس‌نامه مفصل و اثبات‌های ساده‌شده ارائه می‌کند،
فصل‌بندی آن منطبق بر سرفصل‌های رسمی المپیاد شیمی است،
و در نسخه‌های جدید، بر اساس روند تغییر سوالات، به‌روزرسانی می‌شود.
به بیان ساده، این جزوه می‌تواند نقش «منبع اصلی مفهومی» را برای شما بازی کند؛ یعنی چیزی که بسیاری از سایت‌های مشاوره به صورت ترکیبی از چند کتاب مختلف توصیه می‌کنند، در قالب یک بسته یکپارچه در اختیار شما قرار می‌دهد.
بیشتر بخوانید: معرفی کامل‌ترین پکیج ۰ تا ۱۰۰ جزوه المپیاد شیمی استاد زمانی‌نسب
با تکیه بر همین جزوه تا کدام مرحله می‌توانید پیش بروید؟
حالا به سوال اصلی نزدیک‌تر می‌شویم: اگر فرض کنیم شما فقط همین جزوه را به عنوان منبع اصلی مفهومی خود انتخاب کنید و در کنار آن از دفترچه‌های سال‌های گذشته برای تمرین استفاده کنید، تا کجا می‌توانید پیش بروید؟
برای مرحله اول، تقریبا کافی به شرط تمرین تست
برای مرحله اول، تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد که داوطلبانی که یک منبع مفهومی قوی دارند و در کنار آن مجموعه کافی از سوالات سال‌های گذشته را تمرین می‌کنند، شانس بالایی برای عبور از مرحله اول دارند. بانک‌های سوالات مرحله اول از سال‌های گذشته روی سایت‌هایی مانند Teaching-Chemistry، IRYSC و گاما به طور کامل با پاسخ تشریحی در دسترس است.
اگر شما:
فصل‌های پایه جزوه (ساختار اتم، جدول تناوبی، استوکیومتری، پیوند، گازها و محلول‌ها) را دقیق و مفهومی بخوانید،
مثال‌های جزوه را واقعا حل کنید، نه فقط مرور،
و حداقل چند دوره از سوالات مرحله اول را با زمان‌بندی واقعی حل کنید،
در این حالت، برای بخش عمده‌ای از دانش‌آموزان، همین ترکیب جزوه + سوالات سال‌های گذشته، برای قبولی مرحله اول «تقریبا کافی» است. نقش منابع دیگر، بیشتر در تعمیق و افزایش حاشیه امن شما خواهد بود.
برای مرحله دوم، بسیار قوی اما نه به تنهایی
در مرحله دوم، سطح بازی عوض می‌شود. اینجا علاوه بر تسلط بر درس‌نامه و مثال‌های جزوه، لازم است:
با سبک سوال‌نویسی المپیادهای جهانی هم آشنا شوید،
بتوانید ایده‌های جدید را از طریق تمرین‌های متنوع کشف کنید،
و چند بار با دفترچه‌های واقعی مرحله دوم خود را بسنجید.
«جزوه جامع المپیاد شیمی ایران» برای مرحله دوم یک منبع بسیار قوی است، اما به تنهایی جایگزین تمرین مستقیم با سوالات رسمی و تحلیل پاسخ تشریحی آن‌ها نمی‌شود. حتی سایت‌هایی که فهرست «بهترین منابع جامع مرحله دوم» را ارائه می‌کنند نیز همیشه روی ترکیب منبع آموزشی + تمرین با سوالات واقعی تاکید دارند.
بنابراین، اگر سوال را دقیق پاسخ دهیم: برای بسیاری از دانش‌آموزان، جزوه استاد زمانی‌نسب به همراه تمرین جدی با دفترچه‌های مرحله اول و دوم، می‌تواند برای قبولی در هر دو مرحله «کافی یا تقریبا کافی» باشد؛ اما خود جزوه به تنهایی، بدون تمرین با سوالات رسمی، برای مرحله دوم کامل نیست.
چه منابع و کارهای تکمیلی در کنار جزوه لازم است؟
برای آنکه تصویر واقعی‌تری از «کافی بودن» داشته باشید، بهتر است به این سوال نگاه کنیم که «در کنار جزوه چه حداقل‌هایی لازم است؟». با توجه به توصیه‌های سایت‌های مشاوره و تجربه مدال‌آوران، می‌توان این حداقل‌ها را چنین خلاصه کرد:
کتاب‌های درسی شیمی دبیرستان
تسلط بر متن کتاب‌های درسی، تمرین‌ها و فعالیت‌ها، هم برای مرحله اول و هم برای درک زبان سوالات ضروری است. جزوه استاد زمانی‌نسب کتاب درسی را جایگزین نمی‌کند، بلکه آن را عمیق‌تر و تکمیل می‌کند.
دفترچه‌های مرحله اول و دوم سال‌های گذشته
سوالات رسمی المپیاد شیمی را باید چندین بار حل کنید. این سوالات روی سایت‌هایی مانند IRYSC، Teaching-Chemistry، گاما و برخی سایت‌های مشاوره به صورت رایگان یا نیمه‌رایگان موجود است.
در صورت امکان، یک منبع تست یا بانک سوال تکمیلی
برخی انتشارات و سایت‌ها، کتاب‌های تست ویژه المپیاد شیمی معرفی کرده‌اند. داشتن حداقل یک منبع تست مکمل می‌تواند به شما کمک کند سرعت و دقت خود را در مرحله اول افزایش دهید.
برنامه‌ریزی و مشاوره
حتی اگر منابع قوی داشته باشید، بدون یک برنامه واقع‌بینانه، نمی‌توانید از تمام ظرفیت آن‌ها استفاده کنید. در این بخش، نقش مشاوره مستقیم با نویسنده جزوه یا مدال‌آوران قدیمی، بسیار مهم است.
سناریوهای مختلف استفاده از جزوه برای قبولی
برای آنکه پاسخ سوال «کافی بودن» ملموس‌تر شود، می‌توان چند سناریوی رایج را در نظر گرفت و دید در هر کدام، نقش جزوه چیست و چه چیزهایی باید در کنار آن قرار بگیرد.
سناریو ۱، دانش‌آموز پایه دهم با زمان ۲ ساله
در این حالت، اگر شما از پایه دهم شروع کنید و تا پایان پایه یازدهم زمان داشته باشید، ترکیب زیر معمولا می‌تواند برای رسیدن تا آستانه مدال بسیار مناسب باشد:
جزوه استاد زمانی‌نسب به عنوان منبع اصلی مفهومی،
کتاب‌های شیمی دهم و یازدهم و دوازدهم مدرسه،
دفترچه‌های مرحله اول از حدود ۱۰ دوره اخیر،
و از حدود یک سال مانده به مرحله دوم، دفترچه‌های مرحله دوم و تعدادی مسئله از المپیادهای جهانی.
در چنین سناریویی، اگر مطالعه شما منظم و پیوسته باشد، می‌توان گفت جزوه استاد زمانی‌نسب، به عنوان ستون اصلی، برای قبولی هر دو مرحله «کافی» است، به شرط آنکه تمرین با سوالات رسمی را جدی بگیرید.
سناریو ۲، شروع دیرتر در پایه یازدهم با زمان کمتر
اگر در پایه یازدهم و با زمان محدودتر شروع می‌کنید، جزوه همچنان می‌تواند منبع اصلی شما باشد، اما در اینجا اهمیت مدیریت زمان و انتخاب گزینشی فصل‌ها بیشتر می‌شود. معمولا توصیه می‌شود:
ابتدا فصل‌های حیاتی مرحله اول (ساختار اتم، جدول تناوبی، استوکیومتری، پیوند، تعادل، اسید و باز) را از روی جزوه بخوانید،
هم‌زمان حل سوالات مرحله اول حداقل سه تا پنج دوره اخیر را در برنامه بگذارید،
و در صورت راه‌یابی به مرحله دوم، بخش‌های ضروری شیمی آلی، ترمودینامیک، تعادلات رسوبی و الکتروشیمی را با سرعت بالاتر و تمرکز بیشتر بخوانید.
در این سناریو، جزوه می‌تواند شما را تا قبولی مرحله اول و حتی مرحله دوم برساند، اما حاشیه امن شما نسبت به سناریوی اول کمتر است و نیاز به پشتکار بیشتر و حمایت مشاوره‌ای دارید.
سناریو ۳، هدف‌گذاری فقط روی قبولی مرحله اول
گروهی از دانش‌آموزان فعلا هدف خود را «آشنایی با فضای المپیاد و قبولی مرحله اول» قرار می‌دهند. در این حالت:
خواندن کامل فصل‌های پایه جزوه + مرور سریع بخش‌هایی از شیمی آلی و تعادل،
در کنار حل چند دوره سوالات مرحله اول،
در اکثر موارد برای قبولی مرحله اول کفایت می‌کند، به ویژه اگر پایه درسی خوبی داشته باشید. در این سناریو، جزوه استاد زمانی‌نسب برای هدف تعریف‌شده، عملا «کافی» است و سایر منابع بیشتر نقش افزایش حاشیه امنیت را خواهند داشت.
جمع‌بندی، پاسخ نهایی به سوال «آیا این جزوه کافی است؟»
اگر بخواهیم پاسخ کوتاه و صادقانه‌ای به سوال «آیا جزوه المپیاد شیمی استاد زمانی‌نسب برای قبولی کافی است؟» بدهیم، می‌توان آن را به صورت زیر خلاصه کرد:
برای مرحله اول، اگر این جزوه را مفهومی و کامل بخوانید و در کنار آن دفترچه‌های سال‌های گذشته مرحله اول را جدی تمرین کنید، برای اکثر دانش‌آموزان، این ترکیب برای قبولی «کافی یا نزدیک به کافی» است.
برای مرحله دوم، این جزوه یکی از قوی‌ترین گزینه‌ها برای پوشش درس‌نامه و مثال‌های استاندارد است، اما به تنهایی و بدون تمرین گسترده با سوالات رسمی مرحله دوم و المپیادهای جهانی، کامل نیست. برای رسیدن به مدال، لازم است این جزوه را به عنوان محور اصلی و منابع سوال را به عنوان حلقه تکمیل‌کننده در نظر بگیرید.
برای استفاده از مزایای مدال (ورود بدون کنکور، معافیت سربازی و…)، مجموعه‌ای از عوامل در کنار هم لازم است: منبع آموزشی قوی، تمرین زیاد، برنامه‌ریزی دقیق و معمولا مشاوره و همراهی یک استاد باتجربه. در این تصویر بزرگ، جزوه استاد زمانی‌نسب می‌تواند ستون اصلی «یادگیری مفهومی و منظم» شما باشد.
بنابراین، پاسخ نهایی این است که: این جزوه به عنوان محور اصلی مطالعه، برای قبولی در هر دو مرحله المپیاد شیمی می‌تواند «کافی» باشد، به شرط آنکه سه شرط مهم را فراموش نکنید: تسلط بر کتاب‌های درسی، تمرین جدی با دفترچه‌های رسمی، و داشتن یک برنامه‌ریزی منظم تا روز آزمون.
